ਸਾਚਾ = ਹੋਂਦ ਵਾਲਾ, ਸਦਾ-ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ।
ਸਾਚੁ = ਸਦਾ-ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ।
ਨਾਇ = ਨਯਾਇ, ਨਿਆਇ, ਇਨਸਾਫ਼, ਨੀਯਮ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨੀਯਮ ।
ਸਾਚੁ ਨਾਇ = ਵਿਆਕਰਨ ਦਾ ਨੀਯਮ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ‘ਨਾਂਵ’ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਉਹੀ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ‘ਨਾਂਵ’ ਦਾ ।
    ‘ਸਾਚੁ ਨਾਇ’ ਵਾਲੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ‘ਸਾਹਿਬੁ’ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ‘ਸਾਚਾ’ ਭੀ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ ।
    ‘ਸਾਚੁ’ ਪੁਲਿੰਗ ਹੈ, ਸੋ ਜਿਸ ‘ਨਾਂਵ’ ਦਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ, ਉਹ ਭੀ ਪੁਲਿੰਗ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ‘ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ’ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ‘ਸਾਹਿਬੁ’ ਹੈ ।
    ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਉ’ ਜਿਤਨਾ ਚਿਰ ‘ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ’ ਜਾਂ ‘ਕਰਮ ਕਾਰਕ’ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਤਨਾ ਚਿਰ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਇਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ:-
    (੧) ਅੰਮਿ੍ਰਤ ਵੇਲਾ ਸਚੁ ਨਾਉ ਵਡਿਆਈ ਵੀਚਾਰੁ ।੪ ।
    (੨) ਚੰਗਾ ਨਾਉ ਰਖਾਇ ਕੈ ਜਸੁ ਕੀਰਤਿ ਜਗਿ ਲੇਇ ।੭ ।
    (੩) ਜੇਤਾ ਕੀਤਾ ਤੇਤਾ ਨਾਉ ।
    (ਪਉੜੀ ੧੯)
    (੪) ਊਚੇ ਊਪਰਿ ਊਚਾ ਨਾਉ ।
    (ਪਉੜੀ ੨੪) ਇਹੀ ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਉ’ ਜਪੁਜੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰੀ ਹੋਰ ਆਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ‘ਕਿ੍ਰਆ’ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ‘ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੋ’, ਜਿਵੇਂ: ਅੰਤਰਗਤਿ ਤੀਰਥ ਮਲਿ ਨਾਉ ।
    (ਪਉੜੀ ੨੧) ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਉ’ ਦਾ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਜਪੁਜੀ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰੀ ਆਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਰੂਪ ‘ਨਾਂਵ’ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ:
    (੧) ਅਸੰਖ ਨਾਵ ਅਸੰਖ ਨਾਵ ।
    (ਪਉੜੀ ੧੯)
    (੨) ਜੀਅ ਜਾਤਿ ਰੰਗਾ ਕੇ ਨਾਵ ।
    (ਪਉੜੀ ੧੬) ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਉ’ ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ ਜਾਂ ਕਰਮ ਕਾਰਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਏ, ਤਾਂ ‘ਨਾਉ’ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਨਾਇ’ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ: ਨਾਇ ਤੇਰੈ ਤਰਣਾ ਨਾਇ ਪਤਿ ਪੂਜ ।
    ਨਾਉ ਤੇਰਾ ਗਹਣਾ ਮਤਿ ਮਕਸੂਦ ।
    (ਪਰਭਾਤੀ ਬਿਭਾਸ ਮਹਲਾ ੧ ਨਾਇ-ਨਾਮ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ।
    ਪਰ ‘ਸਾਚਿ ਨਾਇ’ ਵਾਲਾ ‘ਨਾਇ’ ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਕਿ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ‘ਸਾਚੁ’ ਭੀ ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ ਹੈ ।
    ਇਸ ‘ਨਾਇ’ ਉੱਪਰਲੇ ਪਰਮਾਣ ਵਾਲੇ ‘ਨਾਇ’ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ।ਜਪੁਜੀ ਦੀ ਪਉੜੀ ਨੰ: ੬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ਭੀ ‘ਨਾਇ’ ਸ਼ਬਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਥੇ ‘ਕਿ੍ਰਆ’ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਨ੍ਹਾਇ ਕੇ’ ।
    ਸੋ ਇਹ ‘ਨਾਇ’ ਭੀ ‘ਸਾਚੁ ਨਾਇ’ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
    ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਈ’ ਭੀ ਜਪੁਜੀ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
    (੧) ਵਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਡੀ ਨਾਈ, ਕੀਤਾ ਜਾ ਕਾ ਹੋਵੇ ।
    (ਪਉੜੀ ੨੧)
    (੨) ਸੋਈ ਸੋਈ ਸਦਾ ਸਚੁ, ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚਾ, ਸਾਚੀ ਨਾਈ ।
    (ਪਉੜੀ ੨੭) ਇੱਥੇ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਨਾਈ’ ਇਸਤ੍ਰੀ-ਲਿੰਗ ਹੈ ।
    ਸੋ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਭੀ ‘ਸਾਚੁ ਨਾਇ’ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ।
    ਅਸਾਂ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਇ’ ਦਾ ਅਰਥ ‘ਨਿਆਇ’ ਕੀਤਾ ਹੈ ।
ਇਸੇ ਤ੍ਰਹਾਂ ਹੇਠ = ਲਿਖੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ਭੀ ‘ਨਾਈ’ ਤੋਂ ‘ਨਿਆਈ’ ਪਾਠ ਵਾਲਾ ਅਰਥ ਕਰੀਦਾ ਹੈ ।
    ‘ਬੁਤ ਪੂਜਿ ਪੂਜਿ ਹਿੰਦੂ ਮੂਏ ਤੁਰਕ ਮੂਏ ਸਿਰੁ ਨਾਈ ।’ (ਸੋਰਠਿ ਕਬੀਰ ਜੀ) ‘ਨਾਈ’ ਤੇ ‘ਨਿਆਈ’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਨਿਆਇ’ ।
    ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਭੀ ਨਿਆਇ’ ‘ਨੀਵੇਂ ਥਾਉਂ’ ਨੂੰ ਆਖੀਦਾ ਹੈ ।
    ਸੋ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਿਚ ‘ਨਾਈ’ ਨੂੰ ‘ਨਿਆਈ’ ਸਮਝ ਕੇ ਅਰਥ ਕਰੀਦਾ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ ਇਸ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਨਾਇ’ ਨੂੰ ‘ਨਿਆਇ’ ਹੀ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ।
ਭਾਖਿਆ = ਬੋਲੀ ।
ਭਾਉ = ਪ੍ਰੇਮ ।
ਅਪਾਰੁ = ਪਾਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ, ਬੇਅੰਤ ।
ਆਖਹਿ = ਅਸੀ ਆਖਦੇ ਹਾਂ ।
ਮੰਗਹਿ = ਅਸੀ ਮੰਗਦੇ ਹਾਂ ।
ਦੇਹਿ ਦੇਹਿ = (ਹੇ ਹਰੀ!) ਸਾਨੂੰ ਦੇਹ, ਸਾਡੇ ਤੇ ਬਖਸ਼ਸ਼ ਕਰ ।
ਫੇਰਿ = (ਜੇ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ) ਫਿਰ ।
ਕਿ = ਕਿਹੜੀ ਭੇਟਾ ।
ਅਗੈ = ਰੱਬ ਦੇ ਅੱਗੇ ।
ਰਖੀਐ = ਰੱਖੀ ਜਾਏ, ਅਸੀ ਰੱਖੀਏ ।
ਜਿਤੁ = ਜਿਸ ਭੇਟਾ ਦਾ ਸਦਕਾ ।
ਦਿਸੈ = ਦਿੱਸ ਪਏ ।
ਮੁਹੌ = ਮੂੰਹ ਤੋਂ ।
ਕਿ ਬੋਲਣੁ = ਕਿਹੜਾ ਬਚਨ ?
ਜਿਤੁ ਸੁਣਿ = ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਣ ਕੇ ।
ਧਰੇ = ਟਿਕਾ ਦੇਵੇ, ਕਰੇ ।
ਜਿਤੁ = ਜਿਸ ਬੋਲ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ।
ਅੰਮਿ੍ਰਤ = ਕੈਵਲਯ, ਨਿਰਵਾਣ, ਮੋਖ, ਪੂਰਨ ਖਿੜਾਉ ।
ਅੰਮਿ੍ਰਤ ਵੇਲਾ = ਅੰਮਿ੍ਰਤ ਦਾ ਵੇਲਾ, ਪੂਰਨ ਖਿੜਾਉ ਦਾ ਸਮਾ, ਉਹ ਸਮਾ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਝੰਬੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਹਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਝਲਾਂਘ, ਤੜਕਾ ।
ਸਚੁ = ਸਦਾ = ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ।
ਨਾਉ = ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਮ ।
ਵਡਿਆਈ ਵੀਚਾਰੁ = ਵਡਿਆਈਆਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ।
ਕਰਮੀ = ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ।
ਕਰਮ = ਬਖਸ਼ਸ਼, ਮਿਹਰ ।
ਜਿਵੇਂ = ਜੇਤੀ ਸਿਰਠਿ ਉਪਾਈ ਵੇਖਾ, ਵਿਣੁ ਕਰਮਾ ਕਿ ਮਿਲੈ ਲਈ ਪਉੜੀ ੯ ।
    ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਕਰਮੀ ਦਾਤਿ ।
    ਪਉੜੀ ੧੪ ।
ਕਪੜਾ = ਪਟੋਲਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਪਟੋਲਾ, ਅਪਾਰ ਭਾਉ-ਰੂਪ ਪਟੋਲਾ, ਪਿਆਰ-ਰੂਪ ਪਟੋਲਾ, ਸਿਫਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ।
ਜਿਵੇਂ = “ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਰਮ ਕਾ ਕਪੜਾ ਮਾਗਉ” ।੪।੭ ।
    ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮ: ੧ ।
ਨਦਰੀ = ਰੱਬ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ।
ਮੋਖੁ = ਮੁਕਤੀ, ‘ਕੂੜ’ ਤੋਂ ਖ਼ਲਾਸੀ ।
ਦੁਆਰੁ = ਦਰਵਾਜ਼ਾ, ਰੱਬ ਦਾ ਦਰ ।
ਏਵੈ = ਇਸ ਤ੍ਰਹਾਂ (ਇਹ ਆਹਰ ਕੀਤਿਆਂ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਕਿਰਪਾ-ਦਿ੍ਰਸ਼ਟੀ ਹੋਣ ਨਾਲ) ।ਨੋਟ:- ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਏਵੈ’ ਪਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਤੇ ਚੌਥੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਅਖ਼ੀਰਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਤੁਕਾਂ ਹੈ-ਜੇ ਅੰਮਿ੍ਰਤ ਵੇਲੇ ਵਡਿਆਈਆਂ ਵਿਚਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਸਿਫ਼ਤ-ਰੂਪ ਕੱਪੜਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਹਰ ਥਾਂ ਦਿੱਸ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।
ਜਾਣੀਐ = ਜਾਣ ਲਈਦਾ ਹੈ, ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਲਈਦਾ ਹੈ ।
ਸਭੁ = ਸਭ ਥਾਈਂ ।
ਸਚਿਆਰੁ = ਹੋਂਦ ਦਾ ਘਰ, ਹਸਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ।੪ ।